Czym jest IBS?
Zespół jelita drażliwego (IBS) jest schorzeniem jelit określanym jako czynnościowe, co oznacza, że wynika z zaburzeń pracy przewodu pokarmowego, jednak nie zagraża życiu oraz nie powoduje poważnych powikłań ogólnoustrojowych.
Według opinii ekspertów określenie „czynnościowe” nie jest wystarczająco jednoznaczne, dlatego IBS określa się również „zaburzeniem interakcji jelitowo-mózgowych”, co wskazuje na kluczowe znaczenie osi jelita-mózg w jego patogenezie.
Niemniej jednak jest to choroba, która charakteryzuje się uporczywymi objawami, które nierzadko powodują szereg nieprzyjemnych dolegliwości, jak również przyczyniają się do wycofania społecznego.
Klinicznie manifestuje się dyskomfortem lub bólem brzucha związanym z defekacją i zmianą rytmu wypróżnień, czemu mogą towarzyszyć zaburzenia aktu defekacji.
Jak często występuje?
Szacuje się, że na IBS cierpi około 10-20% społeczeństwa. Dwukrotnie częściej na zachorowanie narażone są kobiety. IBS jest jedną z najczęściej zgłaszanych przypadłości podczas wizyt w poradniach gastroenterologicznych.
Jakie są objawy IBS?
Do objawów IBS należą przede wszystkim bóle brzucha, zmienny rytm wypróżnień, nadmierna ilość gazów i wzdęć, nagła potrzeba wypróżnienia, obecność śluzu w stolcu czy uczucie niepełnego wypróżnienia. Warto zaznaczyć, iż u chorych z IBS dość często można zauważyć obecność symptomów spoza układu pokarmowego, do których zaliczamy senność, migrenowe bóle głowy, bóle mięśni i stawów, zaburzenia pęcherza moczowego, a u kobiet także zaburzenia miesiączkowania.
Jak wygląda rozpoznanie IBS?
Rozpoznanie IBS powinno być poprzedzone rzetelnym zebraniem wywiadu lekarskiego, badaniem fizykalnym, wykonaniem niezbędnych (zredukowanych do minimum) badań laboratoryjnych, a także w uzasadnionych sytuacjach wykonaniem kolonoskopii.
W rozpoznaniu rodzaju zaburzeń wypróżnień wykorzystuje się bristolską skalę uformowania stolca. Na jej podstawie lekarz prowadzący może stwierdzić, czy wypróżnienia są prawidłowe oraz jak długi jest czas pasażu jelitowego.
Zgodnie z najnowszymi wytycznymi IBS rozpoznaje się na podstawie rzetelnego wywiadu i objawów klinicznych pacjenta, nie istnieją bowiem potwierdzające testy diagnostyczne. Niektóre z nich są zlecane w celu wykluczenia innych jednostek chorobowych. Do rozpoznania IBS wykorzystuje się Kryteria Rzymskie IV, które zakłada ból brzucha nawracający minimum 1 dzień w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące, któremu towarzyszą co najmniej 2 z następujących cech:
- wiąże się z defekacją,
- wiąże się ze zmianą częstotliwości wypróżnień,
- wiąże się ze zmianą konsystencji stolca.
Jak uporać się z zespołem jelita drażliwego?
Z racji tego, że przyczyna występowania zespołu jelita drażliwego (IBS) nie jest dokładnie poznana, leczenie nie ma charakteru przyczynowego. Opiera się ono przede wszystkim na minimalizacji występujących objawów
Podczas procesu leczenia bardzo ważne jest zdefiniowanie występującej postaci IBS. Do modyfikacji w stylu życia, mogących zminimalizować dolegliwości, zalicza się aktywność fizyczną, która uprawiana regularnie poprawia motorykę przewodu pokarmowego. Również odpowiednia podaż błonnika ma pozytywny wpływ na konsystencję stolca oraz uregulowanie rytmu wypróżnień. Jednak należy podkreślić, iż w przypadku biegunkowej postaci IBS, ilość błonnika powinna być ustalona indywidualnie, ponieważ nadmiar może spowodować nasilenie dolegliwości.
Jednym z protokołów stosowanych w minimalizowaniu objawów IBS jest czasowe zastosowanie diety low FODMAP. Opiera się ona na eliminacji żywności bogatej w fermentujące węglowodany, które nasilają wzdęcia i gazy. Etap eliminacji powinien być zastosowany przez okres 4-6 tygodni, a następnie wprowadzana jest faza reintrodukcji. Podczas niej rozszerzamy stopniowo dietę o produkty FODMAP. Ostatnim etapem jest personalizacja, która pozwala na ustalenie osobistej tolerancji na dane produkty.
Cały etap leczenia powinien być przeprowadzony przy pomocy lekarza specjalisty, a niekiedy i dietetyka klinicznego. Oprócz modyfikacji w żywieniu warto skupić się na zadbaniu o cały styl życia, w tym wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej, jak i zastosowanie technik radzenia sobie ze stresem.
Bibliografia:
- Adrych K., Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2018, 12 (6), 224-233.
- Żelowski A., Wojtuń S., Gil J., Dyrla P., Zespół jelita nadwrażliwego – podstawowe zasady rozpoznania i leczenia, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2013, 9 (3), 250-255.
- Radwan K., Odzyskaj kontrolę nad jelitami, MUZA, Warszawa 2023.
- Balwierz R. i in., Rola diety i metod leczenia żywieniowego w ograniczeniu dolegliwości zespołu jelita drażliwego, „Bromatologia farmaceutyczna”, 2021, 77 (5), 329-336.
- Pawlak K. i in., Dieta L-FODMAP w leczeniu zespołu jelita drażliwego, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna”, 2017, 2, 179-183.
- Gumiela D., Postępowanie dietetyczne u osób chorujących na zespół jelita drażliwego (IBS), „Forum Zaburzeń Metabolicznych”, 2020, 11 (3), 120-127.