Leptyna i leptynooporność

Leptyna jest biologicznie czynną substancją wydzielaną głównie przez komórki tkanki tłuszczowej, ale także żołądek. Jej stężenie rośnie wraz ze wzrostem masy tkanki tłuszczowej.

Z tego względu stężenie leptyny jest większe u kobiet, które fizjologicznie mają więcej tkanki tłuszczowej niż mężczyźni. Przyczyniają się do tego także estrogeny, które pobudzają wydzielanie leptyny.

U mężczyzn natomiast ze względu na fizjologicznie niższą masę tkanki tłuszczowej oraz hamujące działanie testosteronu – stężenie leptyny jest mniejsze.

Sama leptyna pełni szereg bardzo istotnych funkcji w naszym organizmie:

Regulacja łaknienia – leptyna jest jednym z najważniejszych związków uczestniczących w wywoływaniu uczucia sytości. Jej działanie opiera się na hamowaniu podwzgórzowego ośrodka głodu i pobudzaniu ośrodka sytości. Poza uczuciem sytości, leptyna wpływa też na hamowanie łaknienia i przyjmowania pokarmu, a także stanowi sygnał do zwiększenia wydatku energetycznego.

Dojrzewanie i płodność – u kobiet leptyna wpływa na zapoczątkowanie i utrzymanie miesiączki, ponieważ jest związana z odpowiednim poziomem zapasów energetycznych. Pobudza także wydzielanie hormonów płciowych.

Gospodarka lipidowa – hamuje odkładanie trójglicerydów i syntezę lipidów w tkance tłuszczowej, natomiast pobudza ich rozpad.

Oporność na leptynę to nic innego jak zmniejszenie wrażliwości naszego organizmu na jej działanie. To zjawisko tłumaczy, dlaczego u osób otyłych, pomimo zwiększenia masy tkanki tłuszczowej (czyli także zwiększenia stężenia leptyny) – nie dochodzi do zmniejszenia łaknienia.

Co się zatem takiego dzieje, że w stanie otyłości nasz organizm robi się oporny na działanie leptyny? Jest to zjawisko, nad którym badacze wciąż się głowią, jednak możemy tu wyróżnić kilka koncepcji:

Zaburzenie transportu leptyny do mózgu
– u osób otyłych dochodzi do upośledzonego transportu leptyny do mózgu, w wyniku czego nie dochodzi do hamowania ośrodka głodu oraz pobudzania ośrodka sytości przez leptynę

Aktywacja szlaków prozapalnych
– w otyłości dochodzi do aktywacji szlaków prozapalnych, a związane z nimi substancje prozapalne zaburzają działanie leptyny

Zaburzenie sygnalizacji leptyny
– w normalnych warunkach, połączenie leptyny z odpowiednim receptorem wywołuje kaskadę reakcji wewnątrz danej komórki. W stanie otyłości leptyna łączy się z odpowiednim receptorem, ale nie wywołuje to kaskady reakcji umożliwiających jej działanie.

Fizjologicznie, oporność na leptynę obserwujemy również u kobiet w ciąży, co stabilizuje się po porodzie.

Teraz nasuwa się pytanie – no dobra, ale co z tym zrobić? Okazuje się, że poszczególne składniki odżywcze mogą w różny sposób wpływać na wrażliwość naszego organizmu na działanie leptyny – jedne będą ją zwiększać, inne zmniejszać.

Energia:

• Deficyt energetyczny i związana z nim redukcja masy ciała może przyczynić się do poprawy wrażliwości na leptynę u osób otyłych

Węglowodany

• Spożywanie węglowodanów o wysokim ładunku glikemicznym będzie wpływało na obniżenie wrażliwości na leptynę
• Zwiększone spożycie błonnika wpłynie na jej poprawę

Tłuszcze

• Nasycone kwasy tłuszczowe wykazują działanie prozapalne i obniżają wrażliwość na leptynę
• Nienasycone kwasy tłuszczowe, zwłaszcza te z rodziny omega 3, zwiększają wrażliwość na leptynę

Białko

• Zwiększone spożycie białka wiąże się z poprawą wrażliwości na leptynę
• Na uwagę zasługują w szczególności produkty bogate w taurynę (owoce morza, indyk) oraz leucynę (soja, wołowina)

Związki fenolowe – szeroka grupa związków chemicznych obecnych w owocach i warzywach, które posiadają zdolności umożliwiające redukcję oporności na leptynę. Przykłady tych związków i ich źródeł w pożywieniu:

• Resweratrol – obecny w winogronach i czerwonym winie
• Neohesperydyna – obecna w owocach cytrusowych
• Mirycetyna – występuje w wielu warzywach, owocach (szczególnie jagodowych), orzechach, herbacie i czerwonym winie
• Gingerol – imbir
• Kwercetyna – cebula, brokuły
• Kurkumina – kurkuma

Inne związki, które również mogą być efektywne w poprawie wrażliwości na leptynę:

• Likopen – pomidory, arbuz, papaja, pomarańcze
• Tymol – tymianek
• Saponiny zawarte w herbacie
• Izotiocyjaniany – moringa olejodajna
• Związki zawarte w Yerba Mate
• Kofeina – kawa
• Witamina A – bataty, marchew