Jaskra jest zespołem chorób oczu, które prowadzą do postępującego uszkodzenia nerwu wzrokowego z następowym ograniczaniem pola widzenia, a w zaawansowanym stadium do ślepoty.
Dieta jest ważna w profilaktyce jaskry, natomiast w leczeniu ma ona znaczenie uzupełniające. Ważną rolę pełnią w niej witaminy oraz kwasy omega-3 i omega-6, czyli przede wszystkim: warzywa, owoce, ryby i tłuszcze roślinne.
Jest wiele dowodów potwierdzających hipotezę, że w rozwoju jaskry istotną rolę odgrywa stres oksydacyjny, który prowadzi do uszkodzenia komórek i ich śmierci. Występowanie tych procesów jest nasilone przez starzenie się organizmu i związaną z tym redukcję enzymów o właściwościach antyoksydacyjnych (przeciwutleniających). Przypuszczalnie procesy te nasilają się także wskutek niedoboru antyoksydantów w diecie. Potrzebne są dalsze badania, które dadzą jednoznacznie odpowiedź na pytanie, na ile zwiększone spożycie antyoksydantów w diecie jest w stanie ochronić oczy przed rozwojem jaskry.
Wydaje się jednak, że kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 mogą być cennym składnikiem diety w profilaktyce i leczeniu jaskry. Dlatego też już teraz zalecana jest dieta bogata w antyoksydanty i wymienione kwasy tłuszczowe.
1. Antyoksydanty
Antyoksydanty to przede wszystkim witaminy: C, E i karotenoidy (w tym zeaksantyna, luteina i beta-karoten) oraz polifenole, spośród których najliczniej reprezentowane w żywności są flawonoidy. Substancje te znajdziesz przede wszystkim w warzywach i owocach, dlatego powinnaś/powinieneś spożywać je jak najczęściej.
Warto jeść codziennie różne warzywa i owoce, przy tym więcej warzyw niż owoców. Wszystkie zawierają antyoksydanty, ale różne i w różnych ilościach: jedne zawierają dużo witaminy C, inne beta-karotenu, a jeszcze inne luteiny i zeaksantyny. Im większa będzie różnorodność warzyw i owoców na Twoim talerzu, tym więcej będzie antyoksydantów w Twojej diecie.
Wybrane produkty bogate w beta-karoten (prowitamina A):
- marchew
- natka pietruszki, jarmuż
- szpinak, włoszczyzna, boćwina, szczaw
- sok marchwiowy, wielowarzywny, pomidorowy
- mango
- morele, papaja, melon
- brzoskwinie, gujawa
- suszone morele, śliwki
Wybrane produkty bogate w witaminę E:
- olej z zarodków pszennych, słonecznikowy, rzepakowy, oliwa z oliwek
- orzechy laskowe, migdały, orzechy arachidowe, pistacjowe, włoskie
- muesli z orzechami
- chleb ze słonecznikiem
- płatki owsiane
- natka pietruszki, papryka zielona i czerwona
- koncentrat pomidorowy
- kapusta włoska, pietruszka, oliwki, szpinak, szparagi, boćwina, jarmuż, kapusta biała i czerwona, szczypiorek
- jagody czarne, nektarynka, papaja
- awokado
- brzoskwinie, mango, porzeczki czarne, śliwki
- suszone jabłka, morele
Wybrane produkty bogate w witaminę C:
- natka pietruszki
- papryka czerwona
- jarmuż, chrzan
- sok pomidorowy, wielowarzywny
- porzeczki czarne
- truskawki, poziomki, kiwi
- cytryna, pomarańcza, porzeczki czerwone, grejpfrut, porzeczki białe
- sok cytrynowy, pomarańczowy, grejpfrutowy
Wybrane produkty bogate we flawonoidy:
- cebula
- kapusta włoska
- fasola
- brokuły
- cykoria
- seler
- żurawiny
Wybrane produkty o wysokiej zawartości luteiny/zeaksantyny:
- jarmuż
- szpinak
- sałata
- brokuły
- dynia
2. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3
Do kwasów omega-3 należą: kwas eikozapentaenowy (EPA), kwas dokozaheksaenowy (DHA) i kwas α-linolenowy. Zalecane jest spożywanie dziennie 200 mg kwasów EPA i DHA oraz 2 g kwasu α-linolenowego. Taka dawka uważana jest za istotny czynnik zmniejszający ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, przypuszczalnie zmniejsza także ryzyko rozwoju jaskry i sprzyja jej leczeniu.
Przyjmowaniu takich ilości kwasów omega-3 sprzyja zwiększone spożycie tłustych ryb morskich, które są bogatym źródłem EPA i DHA oraz warzyw, orzechów, soi i oleju rzepakowego, występuje w nich bowiem kwas α-linolenowy.
Wybrane gatunki świeżych ryb o największej zawartości kwasów tłuszczowych EPA i DHA:
- łosoś
- pstrąg tęczowy
- śledź solony
- makrela
- śledź
Aby dieta zawierała zalecaną ilość kwasów omega-3, należałoby 3 razy w tygodniu zamiast dania z mięsa, wybrać danie przygotowane z 200 g tłustej ryby morskiej, czyli np. z łososia, pstrąga tęczowego, śledzia, makreli, sardynki, tuńczyka, węgorza.
Warto zaznaczyć, że sposób przygotowania ryb do spożycia ma wpływ na ich właściwości przeciwmiażdżycowe, a więc prawdopodobnie i na właściwości zmniejszenia ryzyka jaskry. Na przykład smażone ryby są pozbawione tych właściwości. Zaleca się spożywanie ryb gotowanych, pieczonych, duszonych, grillowanych lub przyrządzonych na ruszcie.
PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS DO POBRANIA:
Idealny dla kobiety w wieku 66 lat, o masie ciała 77,5 kg i wzroście 159 cm w celu redukcji ok. 10,5 kg.
Źródła:
- Stroniawska-Woźniak M, Cichocka A. Co jeść, by chronić się przed jaskrą? URL: https://ncez.pl/choroba-a-dieta/inne/co-jesc–by-chronic-sie-przed-jaskra–; data dostępu: 31.01.2020.
- Stroniawska-Woźniak M, Cichocka A. Jaskra [w:] Jarosz M (red.) Praktyczny podręcznik dietetyki. Instytut Żywności i Żywienia; Warszawa 2012.