„Niech żywność będzie Twoim lekarstwem, a lekarstwo Twoją żywnością”. – znacie te słowa? Wypowiedział je Hipokrates około IV-V wieku p.n.e.! Już w tym czasie doszukiwano się związku pomiędzy sposobem żywienia a leczeniem chorób. My poruszymy dzisiaj temat żywienia w zespole jelita drażliwego.
Rola diety w łagodzeniu objawów zespołu jelita drażliwego (IBS) w ostatnich latach zyskała na znaczeniu. Niedawno przeprowadzonych zostało kilka badań klinicznych, które popierają zastosowanie diety o niskiej zawartości fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli (FODMAPs) w leczeniu IBS. Dieta low-FODMAP mimo, iż jest restrykcyjna i trudna do stosowania, cieszy się coraz większą popularnością [1, 2].
Ale zacznijmy od początku…
Czym jest zespół jelita drażliwego?
Zespół jelita drażliwego jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób układu pokarmowego, dotyka około 5-20% populacji generalnej i ma znaczący wpływ na jakość życia. Jest to zaburzenie czynnościowe charakteryzujące się przewlekłym bólem brzucha, wzdęciami i zaburzeniem funkcji jelit w postaci zaparć i/lub biegunek. Występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn [1-7].
IBS można podzielić na 3 postacie:
- biegunkową (IBS-D);
- zaparciową (IBS-C);
- mieszaną (IBS-M) [2, 4].
Skąd się bierze IBS i jak go leczyć?
Patofizjologia IBS nie jest do końca jasna. Bierze się pod uwagę mechanizmy takie, jak: rozstrzeń jelit, zmieniona motoryka jelit, nadwrażliwość trzewna, zaburzenia w obrębie osi mózg-jelito, przewlekłe zapalenie żołądka i jelit oraz zaburzenia przepuszczalności błony śluzowej, a także uwarunkowania genetyczne i czynniki psychospołeczne [1-6].
W leczeniu IBS stosuje się leki rozkurczowe, przeczyszczające, antydepresyjne, antybiotyki i terapię behawioralną. Dieta to jedna z najważniejszych możliwości terapeutycznych i jest najskuteczniejsza, gdy stanowi część multidyscyplinarnego podejścia. Prawie 2/3 pacjentów z IBS wiąże swoje objawy żołądkowo-jelitowe z jedzeniem [1-5, 7].
FODMAPs jako wyzwalacze objawów IBS
Wywoływanie objawów IBS przypisuje się FODMAPs. Termin ten został stworzony przez naukowców z Monash University w Australii w celu opisania zbioru słabo wchłanialnych, krótkołańcuchowych, fermentujących węglowodanów, które są naturalnymi składnikami wielu produktów spożywczych:
- oligosacharydów, w tym fruktooligosacharydów (zawierających inuliny) oraz galaktooligosacharydów;
- disacharydów, w tym laktozy i sacharozy;
- monosacharydów, w tym fruktozy;
- polioli, w tym sorbitolu i mannitolu [1-7].
Spożycie FODMAPs (zwłaszcza fruktozy) w diecie “zachodniej” w przeciągu ostatnich dekad wzrosło w związku ze zwiększonym spożyciem owoców i soków owocowych, a także z szerokim zastosowaniem syropu glukozowo-fruktozowego (HFCS) w przetworzonych produktach spożywczych i napojach [1].
Nie wszystkie FODMAPs nasilają objawy pokarmowe u pacjentów z IBS. Obecność i stopień nasilenia tych objawów zależy od stopnia zaburzeń wchłaniania, które występują u danej osoby. Istnieją różne powody słabego wchłaniania FODMAPs. Jest ono związane albo ze zmniejszoną ilością lub brakiem enzymów trawiennych (m.in. hydrolaz), albo z powolnym transportem przez błonę śluzową jelita. Nadmiar FODMAPs w dystalnym odcinku jelita cienkiego i w proksymalnym odcinku jelita grubego wywiera ciśnienie osmotyczne, wciągając więcej wody do światła. FODMAPs również szybko ulegają fermentacji przy udziale bakterii w jelicie grubym, co powoduje wytworzenie gazów, rozdęcie jelita grubego i zmianę motoryki, a to wywołuje objawy IBS. Kolejną konsekwencją zwiększonej fermentacji FODMAP może być wzrost przepuszczalności jelit i reakcja zapalna [1-7].
Dieta low-FODMAP w terapii IBS
Istnieją dowody naukowe na to, że dieta low-FODMAP łagodzi objawy IBS, zwłaszcza bóle brzucha, wzdęcia i biegunki. W jednym z badań po 4 tygodniach stosowania diety low-FODMAP stwierdzoną istotną poprawę objawów IBS i częstotliwości stolców. W innym badaniu taką poprawę odnotowano po 6 tygodniach od wprowadzenia tej diety. Z kolei jeszcze inni badacze u ponad 70% pacjentów zaobserwowali znaczącą redukcję objawów takich, jak wzdęcia, bóle brzucha i gazy przy stosowaniu diety low-FODMAP przez 3 tygodnie w porównaniu do standardowej diety [1-5].
Niedawno przeprowadzono badania, które wykazały, że dieta low-FODMAP zmniejsza częstotliwość dolegliwości brzusznych również u dzieci w wieku od 7 do 17 lat [3].
Ciąg dalszy nastąpi…
Już w przyszłym tygodniu ciąg dalszy wpisu, dzięki któremu dowiecie się o prowadzeniu i mechanizmach działania diety low-FODMAP. Przygotujemy dla Was również bezpłatny jadłospis do pobrania!
Bibliografia:
7. El-Salhy M, Gundersen D. Diet in irritable bowel syndrome. Nutrition Journal. 2015; 14(36): 1-11.